Trillingen
Trillingen worden nagenoeg in alle machines, voertuigen en apparaten opgewekt. Afhankelijk van de aard van de trillingen en de mate waarin de trillingen op de mens worden overgebracht, kunnen trillingen een nadelige invloed hebben op de gezondheid. Door trillingen kunnen bovendien storingen in meet-en regelapparatuur optreden waarbij risico’s ontstaan.
In deze toolbox staan specifiek de hand-arm trillingen centraal die kunnen optreden bij het gebruik van handgereedschappen.
Voor hand-arm trillingen bestaan een actiewaarde en een grenswaarde, uitgedrukt in m/s2 (versnelling: meter per seconde in het kwadraat). De waarden gelden voor een blootstelling van van 8 uur per dag. De trillingen moeten op een normale werkdag dus onder dit niveau blijven.
Verschijnselen
Na een incidentele blootstelling aan te grote trillingsniveaus kan men een doofheid aan handen/armen of vingers bemerken. De trillingen worden overgedragen vanaf het contactpunt, de handen naar de polsen en de onderarmen op de schouders. Wanneer blootstellingen een lange periode aanhouden dan kan er schade ontstaan aan zenuwbanen van vingers, handen of armen.
Ook kunnen de trillingen hoofdpijnen veroorzaken of bijvoorbeeld ‘lichtflitsen in het oog’.
Maar ook op de langere duur leiden trillingen tot snellere slijtage aan de gewrichten van vinger, handen en armen.
Situaties
Hand-arm trillingen komen vooral voor waar sprake is van gebruik van slaggereedschappen en/of aangedreven handgereedschappen (elektrisch/pneumatisch).
Bij het gebruik van een pneumatische luchtbeitel is de bron en de oorsprong van trillingen heel erg duidelijk aanwezig. Maar ook bij het gebruiken van elektrisch handgereedschap kan de mate van trillingen beslist groot zijn. Vooral bij gebruik van slagmoersleutels en dergelijke voor het aandraaien van bouten/moeren. Hierbij is immers sprake van een zogenaamd hamer-of klopmechanisme.
De hand/arm trillingen zijn dus grotendeels afkomstig van de bron: het stuk gereedschap. Maar vergeet ook andere factoren niet. Waar mogelijk, probeer het werkstuk of het uitgangsmateriaal zo stevig mogelijk in te klemmen. Vaak wordt bij slijpwerk even snel ‘uit één hand’ geslepen, terwijl het werkstuk ook ingeklemd had kunnen worden en daarbij geslepen kan worden met beide handen.
Dit is echter maar een simpel voorbeeld.
Van belang is hoe een hoog trillingsniveau te voorkomen.
Eerste stap: alternatieve werkmethoden
Het lijkt een inkoppertje maar dat is het beslist niet. In plaats van slijpen kan er misschien gewerkt worden met een knabbelschaar. Wellicht kunnen materialen/onderdelen beter op maat ingekocht worden. Misschien wil het toeleverend bedrijf een deel van de belastende werkzaamheden overnemen. Een stap waar zeker nog te weinig over wordt nagedacht maar het is wel een heel effectieve.
Tweede stap: verminder de trillingsbelasting
Wanneer wij toch de specifieke werkzaamheden moeten uitvoeren, zijn 2 aspecten van belang.
Ten eerste is dat de onderhoudstoestand van het stuk gereedschap. Is er onbalans of is de onderhoudstoestand slecht dan kan het trillingsniveau sterk verergeren. Dat is geen hogere wiskunde maar toetsbare praktijk. Laat een stuk gereedschap dat in zo’n situatie verkeerd dus z.s.m. repareren.
Het tweede aspect betreft het zo goed mogelijk vastzetten van het werkstuk, onderdeel of uitgangsmateriaal. In zo’n situatie is het werken aan een stevige werkbank dus het meest ideaal. Je zou (indien mogelijk) een aantal onderdelen kunnen gaan voormonteren aan zo’n werkbank of in een voormontage hal. Alles is beter dan het uitvoeren van belastende werkzaamheden op een wankele steiger. Wanneer er geen ander doeltreffend middel meer voorhanden is dan proberen wij het trillingsniveau zoveel mogelijk te beheersen.
Indien mogelijk, verdeel de belastende werkzaamheden zoveel mogelijk over meerdere collega’s. Vele handen maken het werk lichter geldt ook hier als devies.
Derde stap: beheersen van het trillingsniveau
Op dit ogenblik zijn er slagmoersleutels of slijpschijven in de handel die minder trillingen veroorzaken of waarbij minder kans is op onbalans tijdens de gebruiksperiode (uitgekiend ontwerp). Gelukkig dalen de trillingsnormen nu ook neer in gereedschapsland en wordt er hard aan gewerkt om trillingsvrije gereedschappen te ontwerpen en te produceren. Maar ook slijpschijven en dergelijke worden vaak trillingsarmer en soms zelfs stiller.
Het blijft dus zaak om de technische ontwikkelingen op de voet te volgen.
Vierde stap: persoonlijke beschermingsmiddelen
Er zijn speciale handschoenen in de markt die het trillingsniveau kunnen verminderen. Meestal zijn deze handschoenen gevuld met een soort gel. Beschouw het inzetten van dergelijke handschoenen dus vooral als ‘laatste redmiddel’. Maar soms ontkom je er niet aan en vooral bij werkzaamheden van langdurige aard bij ongunstige omstandigheden kunnen deze handschoenen uitkomst bieden. Het neemt de oorzaak van de trillingen niet weg maar het dempt de trillingen.
Belangrijk is om zo hoog mogelijk in de hiërarchie te beginnen bij het nemen van maatregelen. Het geschetste stappenplan is hierbij een goed middel. Het vormt een goed denkraam om de maatregelen zoveel mogelijk aan de bron te nemen. Maar in de bouw-en de installatiewereld zijn wij zeker ook realistisch van aard. Vaak ontkom je er niet aan om vanaf stap 3 of zelfs stap 4 in te springen. Het gaat erom dat je nadenkt over het werk dat je dagelijks uitvoert en dat je het op de lange duur niet op de automatische piloot gaat doen. Vaak is het best wel mogelijk om onnodige lichaamsbelastingen te voorkomen. Een te hoge trillingsbelasting is daar een goed voorbeeld van.
Belangrijk is om zo hoog mogelijk in de hiërarchie te beginnen bij het nemen van maatregelen. Het geschetste stappenplan hierboven is hierbij een goed middel. Het vormt een goed denkraam om de maatregelen zoveel mogelijk aan de bron te nemen. Maar in de bouw-en de installatiewereld zijn wij zeker ook realistisch van aard. Vaak ontkom je er niet aan om vanaf stap 3 of zelfs stap 4 in te springen.
Het gaat erom dat je nadenkt over het werk dat je dagelijks uitvoert en dat je het op de lange duur niet op de automatische piloot gaat doen. Vaak is het best wel mogelijk om onnodige lichaamsbelastingen te voorkomen.
Een te hoge trillingsbelasting is daar een goed voorbeeld van.
Ga met elkaar in gesprek over het volgende:
- Hoe ga jij om met dit probleem in jouw werkomgeving?
- Werk je inderdaad weleens met dergelijk gereedschap en bemerk je de belasting?
- Hanteer je daadwerkelijk bovenstaande stappen? bespreek dit met je leidinggevende.
Maak gebruik van het door Unica geselecteerde gereedschap. Tijdens de selectie hiervan is ook daadwerkelijk gekeken naar de trillingsbelasting bij gebruik hiervan.
Scan de volgende code met de app om deze toolbox te bekijken.